Het project
Het onderzoek
Over KOPPeling
“KOPPeling is een programma waarbij een maatschappelijk werker samen met het sociaal wijkteam gezinnen helpt bij het organiseren van steun vanuit het sociaal netwerk voor gezinstaken waar ouders (tijdelijk) niet aan toekomen vanwege hun psychische problemen.”
Nederland telt 550.000 KOPP: Kinderen van Ouders met Psychische Problemen. Voor hun 35e levensjaar ontwikkelt twee derde van de KOPP zelf ook psychische problemen (REF). Het is bekend dat naast erfelijkheid ook omgevingsfactoren, zoals opvoeding, een belangrijke rol spelen bij het ontstaan en voorkómen van psychische problemen. KOPP nemen vaak taken over van hun ouders die vanwege hun psychische problemen hun ouderrol en taken onvoldoende kunnen vervullen. Door het overnemen van deze taken hebben KOPP minder tijd voor eigen activiteiten, zoals hobby’s en sport, die belangrijk zijn voor hun sociaal-emotionele ontwikkeling. Een actief sociaal netwerk kan het gezin en met name de kinderen, met emotionele en praktische zaken ondersteunen. Bijvoorbeeld door de kinderen naar sporttraining te brengen, boodschappen te doen of een luisterend oor te bieden. Deze ondersteuning maakt het mogelijk dat kinderen meer tijd en aandacht kunnen besteden aan hun eigen (vrijetijds) activiteiten. Dit kan helpen voorkomen dat zij psychische problemen ontwikkelen.
Vaak wil het sociale netwerk het gezin steunen als ze op de hoogte zijn van de situatie. Het sociale netwerk weet echter vaak niet hoe zij kunnen helpen. Bovendien kan het voor het gezin moeilijk zijn om hulp te vragen. Het doel van KOPPeling is om het gezin te ondersteunen bij het organiseren van hulp.
KOPPeling is een module voor ouders met psychische problemen en thuiswonende kinderen. Zij gaan met een maatschappelijk werker en een medewerker van het sociaal wijkteam in gesprek over de taken die thuis moeten gebeuren. Aan welke taken komen ouders niet of niet voldoende toe? En voor welke taken kan of moet hulp ingeschakeld worden? Verder wordt besproken aan wie uit het sociaal netwerk hulp gevraagd kan worden en op welke wijze het sociaal wijkteam het gezin daarbij kan ondersteunen.
Momenteel wordt KOPPeling in provincie Groningen aangeboden door het UMC Groningen (UCP), Accare, WIJ Groningen en de Hanzehogeschool Groningen. In Leeuwarden door Amaryllis en Kinnik.
REF: (Havinga PJ, Boschloo L, Bloemen AJ, Nauta MH, de Vries SO, Penninx BW, Schoevers RA, Hartman CA. Doomed for Disorder? High Incidence of Mood and Anxiety Disorders in Offspring of Depressed and Anxious Patients: A Prospective Cohort Study. J Clin Psychiatry. 2017 Jan;78(1):e8-e17. doi: 10.4088/JCP.15m09936. PMID: 27898206.)
Fase 1: Uitleg over de invloed van psychische klachten op de opvoeding
Tijdens fase 1 krijgen ouders inzicht in de impact van de psychische problemen op hun rol als opvoeder en op het functioneren van het gezin.
Dit bevat :
- Het bespreken van de invloed van de aandoening op het gezin en gedrag en gevoelens op de rol als opvoeder.
- Schuld en schaamte gevoelens van kind en ouder.
- Hoe de kinderen zich aangepast hebben aan de gevolgen van de problemen van de ouders.
- Welke taken de kinderen hebben overgenomen, welke verantwoordelijkheden de kinderen hebben en hoe de ouders ermee om gaan dat zij bepaalde taken niet kunnen uitvoeren.
Verder wordt het sociale netwerk in kaart gebracht: wie zijn de opvoeders, wie zijn eventueel mede-opvoeders en wie uit de omgeving weet van de psychische problemen. In deze fase worden ook thuisopdrachten meegegeven aan de ouders. Als het nog niet is gebeurd, is het belangrijk dat de ouders hun psychische problemen bespreken met hun kinderen. Indien nodig kunnen ouders hier ondersteuning bij krijgen.
Fase 2: Bespreken rollen en verantwoordelijkheden binnen het gezin
Tijdens fase 2 worden de rollen en verantwoordelijkheden binnen het gezin besproken. Dit omvat het doornemen hoe een gewone dag en week eruitziet, welke taken zijn er, wie voert de taken uit en wie is verantwoordelijk voor de uitvoering. Verder wordt het huiswerk van fase 1 besproken en eventuele vragen vanuit de ouders en kinderen behandeld. Daarnaast worden wekelijkse, maandelijkse en jaarlijkse activiteiten en taken besproken. Bijzondere focus ligt op het bespreken van de leeftijds-adequaatheid van taken die bij de kinderen liggen. Ook wordt besproken wie voor de emotioneel behoeftevulling van de ouder en kinderen zorgt en welk taken nu blijven liggen en welke consequenties het blijven liggen van deze taken hebben.
Fase 3: Sociaal netwerk in kaart brengen
Tijdens fase 3 wordt het sociaal netwerk in kaart gebracht. Er wordt besproken hoe het sociaal netwerk eruitziet. Verder wordt besproken met wie goed contact is en wie er gevraagd kan worden om opvoedkundige taken mede uit te voeren. Omdat schuld en schaamte en taboe op psychische problematiek een grote rol speelt bij hulp vragen, worden ouders ondersteunt bij het uitspreken van een hulpbehoefte en het formuleren van een hulpvraag aan het netwerk.
Fase 4: Weekplanning maken: taken toebedelen aan netwerk
Het doel van fase 4 is een weekplanning te maken met daarin een overzicht van alle taken per week en wie uit het netwerk welke taken uitvoert. Verder wordt besproken hoe het gezin de leden van het sociaal netwerk om hulp heeft gevraagd. Daarna worden de taken overgenomen door het sociale netwerk. Wanneer het contact met het sociale netwerk onvoldoende is, kan het sociaal wijkteam inspringen.
Fase 5: Uitvoeren, evalueren, en bijstellen
In fase 5 wordt het algemene verloop van de interventie besproken. Dit omvat het bespreken van wat nu goed of beter gaat en wat nog niet goed gaat en hoe het met de kinderen gaat. In deze fase wordt KOPPeling uiteindelijk overdragen aan het sociale wijkteam, welke de voortgang bewaakt en indien nodig het plan aanpast.
Over dit programma
We onderzoeken of KOPPeling bijdraagt aan de kwaliteit van leven van kinderen en
van ouders met psychische problemen. Hiervoor hebben we een bijdrage gekregen van ZonMW, binnen het programma ‘Wat werkt voor jeugd’.
De missie van het programma ‘Wat werkt voor de jeugd’ is het vergroten, toepassen en toepasbaar maken van kennis over wat werkt in de preventie, opvoed- en jeugdhulp voor kinderen en gezinnen. Specifiek gericht op het stimuleren van de psychosociale ontwikkeling van kinderen en gezinnen.
Het doel van dit kennisontwikkelingsprogramma is meer te weten komen over wat werkt in de hulp aan en ondersteuning voor jongeren en gezinnen. Dit kan hulp zijn aan gezinnen bij het opvoeden, hulp die is gericht op het voorkomen van problemen (preventie) en hulp aan kinderen en jongeren zelf. Door meer kennis hierover te verzamelen, hoopt ZonMW de hulp en de manier waarop die hulp wordt aangeboden en georganiseerd op een positieve manier te beïnvloeden. Door deze kennis vervolgens te verspreiden, kunnen mensen in de jeugdsector (zowel jongeren, ouders als professionals en mensen bij de gemeente) deze inzichten toepassen in hun werk en in hun dagelijkse leven.
Waar?
Momenteel wordt KOPPeling in provincie Groningen en Leeuwarden aangeboden door het UMC Groningen (UCP), Accare en GGZ Friesland. We werken samen met lokale sociale wijkteams.
